Η ερμηνεία της ανάλυσης εδάφους

Το πρώτο βήμα των περισσότερων επίδοξων παραγωγών, αλλά κι εκείνων που θέλουν να έχουν μια καλή εικόνα για την καλλιέργειά τους είναι η ανάλυση εδάφους. Στις περισσότερες περιπτώσεις συναντώ την αδυναμία ερμηνείας της εδαφολογικής ανάλυσης, ακόμα και όταν αναγράφονται σημειώσεις του εργαστηρίου που πραγματοποίησε αυτή την ανάλυση. Το χειρότερο βέβαια, είναι όταν διαβάζω υποσημειώσεις που μάλλον μπερδεύουν παρά βοηθούν τον υποψήφιο ή υφιστάμενο αγρότη.

Σε αυτό το άρθρο θα επιχειρήσω να ερμηνεύσω κάθε παράμετρο που αναφέρεται σε μια τυπική (βασική) εδαφολογική ανάλυση, χρησιμοποιώντας ένα πραγματικό υπόδειγμα. Για να μην σας μένουν απορίες, στην περίπτωση που σκέφτεστε να διεξάγετε μια ανάλυση εδάφους, υπάρχει η επιλογή της βασικής ανάλυσης όπου το εργαστήριο μετράει τις παραμέτρους που θα δείτε στη συνέχεια στο άρθρο, καθώς και πιο λεπτομερής ανάλυση που μετρά ειδικές παραμέτρους στο έδαφος.

Προτείνω στους υποψήφιους παραγωγούς και σε υφιστάμενους που δεν αντιμετωπίζουν κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα-φαινόμενο στο έδαφος να πραγματοποιούν τη βασική ανάλυση.

Πριν προχωρήσω, σας τονίζω την αναγκαιότητα σωστής δειγματοληψίας εδάφους σύμφωνα με τις οδηγίες που προβάλλονται στο βίντεο:

Σας παραθέτω την εδαφολογική ανάλυση ώστε να την έχετε διαθέσιμη και να ανατρέχετε διαβάζοντας το άρθρο στη συνέχεια.

Φυσικοχημικές ιδιότητες

Μηχανική σύσταση

Στις φυσικοχημικές ιδιότητες η πρώτη ανάγνωση πρέπει να γίνεται ενιαία σε 3 διαφορετικούς δείκτες: την άμμο, την ιλύ και την άργιλο. Αν προσθέσουμε τις τιμές αυτών των παραμέτρων θα δούμε ότι δίνουν άθροισμα ίσο με 100. Στην πραγματικότητα το ποσοστό κάθε παραμέτρου μας δείχνει τη αναλογία της στο έδαφος παρέχοντας τελικά τη μηχανική σύσταση του εδάφους.

Στο παράδειγμα της ανάλυσης μας, το έδαφος περιέχει αισθητά υψηλότερο κλάσμα άμμου, ενώ η ιλύς και η άργιλος είναι σχεδόν στα ίδια επίπεδα. Επομένως το έδαφος χαρακτηρίζεται ως ελαφρώς αμμώδες και αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το νερό με τα διαλελυμένα θρεπτικά στοιχεία, συγκρατούνται χαλαρά και τα φυτά κινούνται με μεγάλη ευχέρεια στο σύστημα έδαφος-νερό-ρίζες φυτού. 

Η τιμή του 47,3% είναι σχετικά καλή, ενώ αν ξεπερνούσε το 55-60% θα ήταν προβληματική κατάσταση διότι οι δυνάμεις συγκράτησης του νερού και των θρεπτικών στοιχείων θα ήταν τόσο ασθενικές που τα φυτά δεν θα μπορούσαν να τα απορροφήσουν μέσω του ριζικού τους συστήματος.

Αν τα επίπεδα αργίλου ήταν σε αντίστοιχα επίπεδα του 45-50% θα μιλούσαμε για ένα έδαφος που λιμνάζει και αυτό δεν είναι επιθυμητό φαινόμενο διότι τα φυτά θα υπέφεραν από έλλειψη οξυγόνου στις ρίζες τους. Η ασφυξία των ριζών προκαλεί συμπτώματα που ομοιάζουν με την έλλειψη νερού (κιτρίνισμα φύλλων κυρίως) και συνήθως είναι πιο δύσκολη η επαναφορά τους στα κανονικά επίπεδα υγρασίας.

Τιμή pH

Για τη σημασία του pH στην ανάπτυξη των φυτών θα βρείτε άπειρα άρθρα, είναι ίσως η πιο εύκολη ερμηνεία για τον αρχάριο καλλιεργητή. Επικεντρώνοντας την προσοχή μας στην τιμή της ανάλυσης χαρακτηρίζουμε το έδαφος ως ελαφρώς αλκαλικό. Θυμίζω ότι η βασική διαβάθμιση του μέσου (του εδάφους στην περίπτωσή μας) με βάση την τιμή του pH είναι:

Όξινο: τιμή pH από 4 μέχρι 6,5. Η τιμή του pH αρχίζει από το μηδέν αλλά προφανώς δεν θα βρούμε τέτοιο έδαφος στη φύση. Η πιο ακραία τιμή εμφανίζεται συνήθως από το 4,5.

Ουδέτερο: 6,5-7,2. Σε αυτή την περιοχή τιμών θα συναντήσουμε την πλειοψηφία των προτιμήσεων των φυτών.

Βασικό: 7,2 μέχρι 8,5. Η κλίμακα τιμών του pH σταματά στο 14 αλλά επίσης δεν θα συναντήσουμε έδαφος που να έχει τόσο υψηλή τιμή.

Στο πρώτο διάβασμα της τιμής μπορούμε να βγάλουμε συμπέρασμα για το είδος της καλλιέργειας που μπορούμε να εγκαταστήσουμε με βάση την βιβλιογραφία. Τα εγχειρίδια καλλιεργειών συνήθως αναγράφουν την τιμή προτίμησης και με αυτό το σκεπτικό επιλέγουμε ή απορρίπτουμε κάποια καλλιέργεια.

Σε δεύτερο χρόνο, από την τιμή του pH βγάζουμε συμπεράσματα για τη διαθεσιμότητα κάποιων θρεπτικών στοιχείων. Είναι πιθανό η εδαφολογική ανάλυση να μας δείχνει επάρκεια κάποιου θρεπτικού στοιχείου αλλά η εικόνα των φυτών να υποδεικνύει έλλειψη κάποιου στοιχείου. Πολλές φορές η αιτία είναι η οξύτητα του εδάφους και όχι η ποσότητα του συγκεκριμένου στοιχείου. Η διόρθωση σε αυτή την περίπτωση πρέπει να γίνει στην τιμή pH, κάτι που δεν είναι πάντοτε μια εύκολη υπόθεση.

Ολικό ανθρακικό ασβέστιο

Πρόκειται για έναν δείκτη που σχετίζεται με τη μηχανική σύσταση και την τιμή του pH. Με πιο απλά λόγια καταλαβαίνουμε πόσο ασβεστώδες είναι ένα έδαφος. Η τιμή που απεικονίζεται στην εδαφολογική ανάλυση του παραδείγματός μας είναι χαμηλή και αυτό ένας έμπειρος γνώστης θα το καταλάβαινε από τη μηχανική σύσταση.

Ένα ασβεστούχο έδαφος συγκρατεί πολύ εύκολα νερό κάτι που συνδέεται με το ποσοστό αργίλου. Θυμηθείτε ότι στην ανάλυσή μας δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή η τιμή του (28,7%).

Δείτε στον πίνακα τις σχετικές τιμές διαβάθμισης του ανθρακικού ασβεστίου στο έδαφος:

Ανθρακικό ασβέστιο (%)	Χαρακτηρισμός εδάφους
<0,5	Φτωχό
0,5-2	Μέτριο
2-20	Πλούσιο
20-40	Υπερβολικό
>40	Ασβεστούχο

Αντίθετα, η τιμή του pH δεν μας υποδηλώνει την ένδεια του εδάφους σε ανθρακικό ασβέστιο. Συνήθως περιμένουμε σε υψηλές τιμές pH και μια υψηλή περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο. Αυτό σημαίνει ότι το ασβέστιο δεν συμμετέχει τόσο πολύ στη διαμόρφωση του pH, όσο άλλα κατιόντα.

Το σχόλιο του αναλυτή είναι σωστό ότι δεν θα συναντήσουμε προβλήματα στην καλλιέργεια, που σχετίζονται με υψηλή περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο.

Οργανική ουσία

Ο δείκτης οργανική ουσία είναι ο πιο σημαντικός για τη βιωσιμότητα μιας καλλιέργειας. Η οργανική ουσία μας υποδεικνύει πόσο γόνιμο είναι ένα έδαφος και επομένως υφίσταται άμεση σύνδεση με τις αποδόσεις που θα πάρει ο παραγωγός. Επίσης, αυτός ο δείκτης δείχνει αν η γεωργική εκμετάλλευση θα έχει διάρκεια στο χρόνο.

Η βιβλιογραφία μας λέει ότι ένα έδαφος θεωρείται πλούσιο σε οργανική ουσία όταν η τιμή είναι στο 15%. Αυτό στην πράξη δεν θα το συναντήσουμε για δύο βασικούς λόγους:

1. Η οργανική ουσία σχηματίζεται με αργό ρυθμό στο έδαφος.
2. Τα περισσότερα εδάφη έχουν ήδη καλλιεργηθεί (συνήθως εντατικά) και αυτό σημαίνει απώλεια σε οργανική ύλη.

Στα τόσα χρόνια εμπειρίας και έρευνας, το καλύτερο ποσοστό που έχω συναντήσει σε ανάλυση εδάφους είναι το 7% και το εν λόγω χωράφι είχε να καλλιεργηθεί περί τα 20 χρόνια!

Οπότε, στην γεωργική πράξη λέμε ότι μια τιμή άνω του 2% είναι ικανοποιητική. Το 2,48% του παραδείγματός μας θεωρείται πάρα πολύ καλή επίδοση. Ο στόχος είναι η διατήρηση και αύξηση του ποσοστού με πρακτικές όπως οι προσθήκες κοπριάς, οργανικών υλικών και οι χειρισμοί βελτίωσης της γονιμότητας, (π.χ. χλωρή λίπανση και μείωση της έντασης κατεργασίας εδάφους).

Γιατί είναι τόσο σημαντικό να διατηρούμε και να αυξάνουμε την οργανική ουσία στο έδαφος;  

Διότι βελτιώνεται η κινητικότητα των θρεπτικών στοιχείων και επομένως αυξάνεται η ικανότητα απορρόφησης τους. Άρα εντέλει, αυξάνονται οι αποδόσεις της καλλιέργειας.

Ειδική ηλεκτρική αγωγιμότητα

Η ηλεκτρική αγωγιμότητα μας υποδεικνύει αν ένα έδαφος περιέχει μεγάλη ποσότητα αλάτων ή όχι.  Αν ο δείκτης είναι υψηλός τότε υπάρχει κίνδυνος να παρουσιαστούν προβλήματα ανάπτυξης στην καλλιέργεια.

Αν πρόκειται να εγκαταστήσετε για πρώτη φορά μια φυτεία στο χωράφι, θα πρέπει να συμβουλευτείτε εγχειρίδια καλλιέργειας ώστε να διαπιστώσετε τυχόν αδυναμία ανάπτυξης. Αν είστε ήδη καλλιεργητής και η ανάλυση σας έδωσε αυξημένη ηλεκτρική αγωγιμότητα σε σχέση με την προηγούμενη μέτρηση, τότε είναι αναγκαίο να ελέγξετε το νερό ποτίσματος, τις συνθήκες στράγγισης του νερού άρδευσης, τη συχνότητα άρδευσης (πιο αραιά), τις τεχνικές κατεργασίας εδάφους, την ποσότητα ανόργανων λιπασμάτων που εφαρμόστηκε στο παρελθόν ή το σχέδιο αμειψισποράς που πιθανόν εφαρμόσατε.

Σε κάθε περίπτωση προτείνω σε αυτή την περίπτωση να συμβουλευτείτε έναν ειδικό γεωπόνο.

Διαθέσιμες μορφές θρεπτικών

Αυτή η ενότητα δείχνει τη διαθέσιμη ποσότητα κάθε στοιχείου (περιλαμβάνονται τα βασικά άζωτο, φωσφόρος, κάλιο και κάποια άλλα ανάλογα το εργαστήριο). Όταν ένα στοιχείο βρίσκεται στη ζώνη ανεπάρκειας (π.χ. βόριο στο παράδειγμά μας) τότε έχουμε στο μυαλό μας μήπως η καλλιέργεια έχει κάποιες παραπάνω απαιτήσεις. Δεν εφαρμόζουμε απαραίτητα λίπασμα με βόριο επειδή λέει η ανάλυση ότι είναι ανεπαρκές.

Η επάρκεια και μόνο δεν μας διασφαλίζει ότι θα είναι κάποιο στοιχείο διαθέσιμο. Η ερμηνεία πρέπει να γίνει με βάση τις φυσικοχημικές ιδιότητες που αναλύσαμε παραπάνω. Για παράδειγμα, μια ακραία τιμή pH θα μας υποδείκνυε ότι ο φώσφορος δεν θα ήταν διαθέσιμος στα φυτά ακόμα και να ήταν σε υπερεπάρκεια στο έδαφος.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι η σχέση ασβεστίου και σιδήρου. Υπερβολική ποσότητα ασβεστίου στο έδαφος (ο δείκτης ανθρακικό ασβέστιο μας το δείχνει αυτό) θα σήμαινε δέσμευση του σιδήρου και επομένως χαμηλή διαθεσιμότητα του στοιχείου. Υπάρχουν πολλές τέτοιες ανταγωνιστικές ή συνεργιστικές δράσεις των στοιχείων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.

Καταληκτικά, θα ήθελα να τονίσω πως η εδαφολογική ανάλυση πρέπει να διαβάζεται συνδυαστικά και όχι να μένουμε στις απόλυτες τιμές κάθε δείκτη. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα αποτελέσει ένα πανίσχυρο εργαλείο στα χέρια του παραγωγού.

” “